Want ik wil alles van je zien
ik wil alles van je zien
dus vertel me je dromen
die niet uit zijn gekomen
want ik wil alles van je zien
en jij krijgt alles wat ik heb
jij krijgt alles wat ik heb
mijn geheimen mijn woorden
die geen mens ooit mocht horen
jij bent alles wat ik heb

Ik wil alles van je zien,
dat zingt Stef Bos.
‘Zien’ – ‘kijken’ dat is het thema van deze dienst,
en dat thema komt boven drijven uit het bijbelgedeelte.

Het boek Genesis, waaruit we deze weken lezen,
is geschreven om goed te leren kijken.
Daarvoor moest Israël dat boek ook lezen.
Het boek is ontstaan in de ballingschap –
Oorsprongsgeschiedenis van het volk Israël  is daar geschreven.
Niet alleen om feiten te verzamelen, geschiedschrijving,
maar gewoon om te laten zien hoe groot het wonder is dat Israël bestaat,
is ontstaan.
En door hoeveel barrières en afgronden en doodlopende wegen
dat allemaal gebeurd is,
dat er een God achterstaat die ziet..
. In ons verhaal staan de ogen redelijk centraal,
. het verhaal eindigt ook met een uitspraak van Hagar die zegt:
‘U bent een God van het zien.
Want, zei ze, heb ik niet hem gezien die naar mij heeft omgezien?’
(13)
door de vertaling soms een beetje moeilijk te zien,
maar het zien komt nog veel vaker voor,
en dat zal ik straks laten zien…..

Abram en Sara zien het niet meer zo zitten,
met de belofte van God
dat ze een kind zullen krijgen.
Ze hoopten er op,
maar die belofte kwam maar niet uit….

Die gesprekken tussen Abram en Hagar hebben ook jaren geduurd.
(geldt voor veel verhalen in de bijbel:
wat opgeschreven is, is het puntje van de ijsberg……..)
Zij zijn daarin geen andere mensen dan wij,
die opeens een idee krijgen,
die opeens gaan twijfelen.
Misschien heeft het wel lang gesudderd,
voordat ze het met elkaar deelden.
Dat zou best kunnen.
Maar uiteindelijk zullen ze er met elkaar over gesproken hebben.
Misschien niet elke dag.
Wie zal het zeggen?
Maar het zal een terugkerend gesprek geweest zijn.
- Abram, wanneer denk jij dat ik,……. dat wij een kind gaan krijgen?
- En Abram zal geantwoord hebben: we moeten blijven vertrouwen Sara,
wat God beloofd heeft,
dat doet hij…….
Hij heeft ons dit land beloofd,
en toen we hier arriveerden is hij opnieuw naar mij toegekomen Sara
- Ja, maar het duurt nu wel heel erg lang.
Toen kwamen we in het beloofde land,
en toen was Hij er….
(voor jou dan tenminste heeft Sara wellicht gedacht,
want God verscheen toen aan Abram en niet aan Sara)
Maar nu?
- Sara, Hij was er ook in Egypte, toen ik aan het liegen was,
en toen ik zei dat jij mijn zuster was,
ook toen was Hij er
- Ja, maar hoeveel jaar is het nu niet geleden Abram,
als dat je God moet zijn Abram,
als dat je God moet zijn die ons het leven alleen maar zuur maakt,
die alleen maar bezig is om ons te testen,
is dat de bedoeling?
- Ik weet het niet Sara,
ik weet het echt niet.
Soms twijfel ik ook Sara,
soms vraag ik het me ook af.
Heb ik er wel goed aan gedaan zulke risico’s te nemen,
voor iets wat we nog steeds moeten krijgen,
een eigen kind…..
Denk je niet dat ik er ook naar verlang?

- Zou God ons voorgoed vergeten zijn?
- Zullen wij Hem dan maar vergeten,
zullen wij teruggaan naar Haran?
Zullen we maar weer gewoon doen of er niets aan de hand is?
- Dat nooit,
dat nooit,
dan zijn al die jaren die achter ons liggen voor niets geweest.
- Teruggaan,
dat nooit,
maar wat moeten we dan doen?
vraagt Abram zich af.
- Zou het een idee zijn,
vraagt Sara aan Abram,
zou het een idee zijn wanneer jij slaapt met een van mijn slavinnen.
Zodat wij toch wel kinderen krijgen.
Zodat jij een kind krijgt.

Is het plan een teken van ongehoorzaamheid,
of juist van gehoorzaamheid?
Ze geloven nog steeds dat de woorden van God waar zijn,
dat hij Abram een eigen land en een eigen volk heeft beloofd.
Ze gooien nog steeds de handdoek niet in de ring.
Maar die God laat niet direct iets van zich horen,
die God laat ze maar voortmodderen,
zonder kind.
Dát kunnen ze niet meer volhouden.
En zo gebeurt het.
En  heeft Abram al jaren en jaren moeten wachten op een eigen kind,
het lukt bij Hagar direct.
Binnen een jaar ís Hagar zwanger.
Maar ook binnen een jaar,
nog voor haar kind geboren is,
is er een complete verziekte sfeer ontstaan in het huis van Abram.
Hoe ze het doet,
staat ook al niet beschreven,
maar Hagar vernedert Sara.

NBV Hij sliep met Hagar en zij werd zwanger. Toen Hagar merkte dat ze zwanger was, verloor ze elk respect voor haar meesteres.
NaB Hij komt binnen bij Hagar en die wordt zwanger; als ze ziet (let op!!) dat ze zwanger is geworden, is haar meesteres niets meer in haar ogen (let op!!).
HSV in haar ogen verachtelijk.

Natuurlijk figuurlijk uitgedrukt,
maar niet voor niets leggen veel bijbeluitleggers
hier de vinger bij,
‘Hagar ziet de zwangerschap van Sara,
en in haar ogen is Sara niets meer’.
Wat is er precies gebeurd tussen Sara en Hagar?

Eén blik kan al zoveel kapot maken,
een blik
een blik van verachting kan iemand al kapot maken.
Je hebt er niet zo heel veel fantasie voor nodig,
om te zien wat er tussen die twee vrouwen gebeurde,
dag na dag.
Terwijl de buik van Hagar dikker en dikker wordt,
wordt Sara kleiner en kleiner.
Ze wordt veracht,
ze wordt klein gemaakt.

- Sara houdt het niet vol,
wie houdt het wel vol?

Sara en Abram,
ze hadden gedacht God een handje te helpen,
maar het loopt uit op een complete mislukking voor henzelf…
Het is misschien wel de meest onzichtbare zonde
die in ons kerkenwerk een plek heeft.
Op weg zijn met God,
de handdoek niet in de ring gooien,
gewoon ons ding doen wat we altijd doen.
Maar er niet met God over praten.
Intussen wordt het ons eigen project,
ons eigen plan.
Met alle onrust,
met alle jaloezie,
met alle verdriet en pijn die kan woelen diep van binnen.
We geven het niet op,
dat is te prijzen,
we gooien de handdoek niet in de ring,
zoals zoveel mensen vandaag wel doen.
Maar hoe gaan we verder?

Karl Barth: Er wordt in de kerk meer gezondigd dan buiten de kerk…

We zijn bezig om te bouwen op de beloftes van God,
op de beloftes van Jezus,
en het is zo moeilijk om dat in afhankelijkheid te doen.
Het is zo makkelijk om zelf alles te bedenken.

Zondigen maakt het het leven zo moeilijk,
ook tussen elkaar.
Wij bouwen onze koninkrijkjes,
ook in de kerk.
We zijn vaak voor ons zelf bezig.
En dan, als we daarmee bezig zijn,
ontstaan de verschillen,
de pijn,
het wantrouwen.
Uitgerekend in de kerk doet het zo’n pijn,
omdat je anders zou verwachten.

Dicht bij Jezus blijven,
dat is wat we mogen oefenen.
Hoe groot de pijn en de vragen ook kunnen zijn
als je dicht bij Hem blijft,
dan mag je meewerken aan Zijn koninkrijk!!
Dan mogen wij een gemeenschap vormen die bijdraagt aan
het doorgeven van zijn licht.
- Leren kijken,
telkens opnieuw leren kijken.

Anders leren kijken…..
Hoe doe je dat?
In de bijbel worden we opgeroepen door de ogen van Jezus te kijken,
en dat valt om de drommel niet mee….
Dat is te hoog gegrepen,
daar moet God zelf voor ingrijpen in onze levens.
Zijn Geest die ons hart aanraakt
en dan ons anders leert kijken.
(wedergeboorte!!)

God grijpt in,
op zijn manier,
op de manier die bij u en jou past.
Abram en Sara hadden het idee dat God er niet meer was.
Het duurde ook zoveel jaren,
het was voor hen ook niet zo simpel om te blijven vertrouwen.
Hun eigen plannetjes werken niet,
als het mis gaat,
dan gaan ze elkaar ook verwijten.
Sara die toch samen met Abram het plan bedacht heeft zegt dan:
‘Laat de Heer maar beoordelen wie er in zijn recht staat:
ik of jij’.
Hagar wordt uiteindelijk weggestuurd,
of weggepest.
Als het voor Hagar helemaal mis dreigt te gaan,
nu ze als draagmoeder met het kind in haar lichaam
de woestijn in vlucht,
alles beter dan de minachting van haar meesteres te moeten ondergaan,
komt ze bij een bron.

En wat ik in de vertaling tegenkwam dat vond ik wel heel bijzonder,
en dat werd ook door een aantal bijbeluitleggers opgemerkt:
het hebreeuwse woord voor ‘waterbron’ is hetzelfde woord
wat gebruikt wordt voor het woord ‘oog’.
Het zijn synoniemen…..
Ayin.
De uitleg erbij:
We hebben water nodig als basisvoorwaarde om te kunnen leven.
Maar we hebben ook ogen nodig die ons zien,
die ons zien zitten.
Ogen zijn een spiegel van de ziel.
We hebben als mensen contact van ziel tot ziel nodig,
van oog tot oog.
Hebr: Niet voor niets in deze taal hetzelfde woord voor
ogen en voor water!
Basisbehoeften voor het leven!

En daar bij die bron komt een engel van de Heer naar Hagar toe
die haar de opdracht geeft
terug te gaan naar haar meesteres
en haar gehoorzaam te zijn.
En ze doet dat,
en ze kan het nu ook,
en waarom ze dat nu kan,
dat komt volgens mij doordat ze gezien is,
zoals ze dat zelf zegt in vs. 13:
‘Toen riep zij de Heer,
die tot haar had gesproken, zo aan:
‘U bent een God van het zien.
Want`, zei ze, ‘heb ik niet hem gezien die naar mij heeft omgezien?’

Ze wordt gezien door haar Schepper,
door haar Maker.
Ze is door hem gezien.
En nu heeft ze weer grond onder de voeten om terug te gaan,
om die ogen die haar niet zien,
die haar niet zien zitten weer onder ogen te komen.
Omdat ze weet dat die ogen haar niet meer kapot kunnen maken,
maar dat de ogen van God haar het echte leven willen schenken.

Hoe kapot alles ook kan gaan,
ook tussen mensen,
God blijft doorgaan met het project om liefde het te laten winnen van haat.
Dat is Gods project.
Zo mogen wij leren kijken,
naar de schepping,
naar elkaar, naar onszelf.
Niet zo simpel vaak.

Oefenen om te kijken,
via Jezus.
Gemeenschap oefenen.

* Soms zie je er niets van,
dat Gods project goed afloopt,
Sara, Abram,
volk Israël in ballingschap,
Jezus aan het kruis,
je eigen leven misschien wel,
hoe je naar je eigen geloof kijkt,
hoe je naar de toekomst van de kerk kijkt.

* Oefenplaatsen, om te leren kijken,
om te luisteren naar de verhalen van de bijbel,
zodat je niet eigenwijs wordt,
blijft steken in je zonde,
maar je telkens ook anders leert kijken.

* Diepste ervaring in het leven
is dat we van onze Schepper goede ogen mogen ontvangen,
dat Hij ons ziet zitten,
dat als we daar aan twijfelen,
dat Hij zijn zoon heeft gegeven om alle twijfels weg te halen.

* Mooiste wat je in je leven kunt ontvangen,
moet ontvangen om goed te kunnen leven,
zijn goede ogen.
Verschillend hoeveel we ontvangen hebben,
sommige hebben veel goede ogen mogen ontvangen,
anderen minder.
Heel oneerlijk.

En toch is de diepste ervaring van geloven
dat God je ziet zitten.
En dat diepste in het leven
. oefenen om je er telkens weer over te verwonderen,
dat God doorgaat.
Dat God het zelf is.
Hij opent telkens nieuwe mogelijkheden.
Joodse Rabbi, Jonathan Sacks,
zegt dat dat de kern is van de verhalen in Genesis,
maar ook in de rest van de bijbel:
telkens is er een vrouw die geen kinderen kan krijgen,
telkens is er een doodlopende weg,
maar telkens is er toch het vinden van een weg,
van de geboorte van een kind.
Sara, Rebekka, Rachel,
Simson wordt uit een onvruchtbare vrouw geboren,
Samuël wordt uit een onvruchtbare vrouw geboren,
telkens loopt de weg van Israël dood.
Geen wonder dat rond de geboorte van Jezus
weer precies dezelfde verhalen spelen.
Johannes wordt geboren uit Elisabeth,
terwijl zij en haar man Zacharias al lang geen kinderen
meer kunnen krijgen.

Jezus wordt zelfs geboren uit een meisje wat niet
eens seksuele gemeenschap heeft gehad met haar partner.
Wonder boven wonder.
Verwonderen,
met andere ogen leren kijken.
Daar kunnen we elkaar bij helpen,
op al die oefenplekken die ook dit winterseizoen worden aangeboden.
Waar we ons kunnen leren verwonderen,
maar waar ook de pijn gedeeld kan worden.
Waar de zonde,
de blikken die kunnen doden,
met elkaar kunnen delen,
want waar je in alle eerlijkheid mens mag zijn,
met je twijfels en je pijn,
waar je misschien ook kunt praten over je kinderen,
of over je kinderloosheid,
daar ontstaat ruimte om anders te leren kijken.
En om telkens te ontdekken hoe God naar ons kijkt:
En de niet-Joodse Hagar gaat ons daarin voor,
zoals niet-kerkgangers, niet-gelovigen ons veel kunnen leren.
Hagar zegt het ons voor vanmorgen:
‘U bent een God van het zien,
want  heb ik hier niet hem gezien die naar mij heeft omgezien?’ Amen.