Bij Prediker gaat het om één vraag:
wat is de zin van alles wat wij hier op aarde doen?
Waarom doen we wat we doen?
Wat levert het op?
Wat heeft het voor zin?
Om groot te worden,
om kinderen op te voeden,
om te werken,
om proberen alles zo verstandig mogelijk te doen in het leven.
Wat heeft het allemaal voor zin?

Zijn conclusie klinkt dan behoorlijk pessimistisch:
‘Lucht en leegte, zegt Prediker,
lucht en leegte, alles is leegte.
Wel voordeel heeft de mens van alles wat hij heeft verworven,
al zijn moeizaam gezwoeg onder de zon?

Wat is de zin van alles wat ik doe?
Het is geen vraag die je je wellicht elke dag stelt.
’t Is geen doorsnee vraag.
’t Is wel een vraag die je kunt stellen.
Het is een vraag die je stelt als je van je automatische piloot
van het leven wordt gehaald.

Je automatische piloot van je leven waarin je drukt bent,
waarin je je handen vol hebt om alles gedaan te krijgen
wat er moet gebeuren.
Maar er zijn momenten in het leven dat je stil gezet wordt.
Soms kies je daar zelf voor,
voor afstand nemen
door bijvoorbeeld in de afgelopen periode vakantie te houden.
Dat is ook even van de automatische piloot afgaan.
En soms kies je er niet zelf voor.
Als je leven opeens op een ander spoor komt te staan
door een crisis in je leven.

. depressie
. verliezen van geliefden
. verliezen van gezondheid….

Dat zijn de momenten dat de vraag omhoog kan komen:
‘wat is de zin van alles wat ik doe?’

Of:
. je hebt alle tijd,
tijd vrijgesteld om je met die vraag bezig te houden.
. filosofie – waar leven we voor?
. hoe leven we goed? Levensfilosofie
. religieuze vraag: wat is de zin van wat we doen in het leven?
Waarom doen we wat we doen?
. Vakantievraag.
Afstand hebt genomen……………………
Je hebt tijd om door te denken,
na te denken,
door te praten met elkaar.
Luxevraag, met een glas wijn in de hand,
lezen,
praten,
nadenken.

Prediker is zo’n luxe benadering.
Geen crisis in zijn leven.
Maar hij heeft alle tijd,
of misschien wel:
je hebt alles bereikt in het leven wat je wilde bereiken,
en dan?
Wat is mijn uitdaging?
Prediker is zo’n luxepaard en hij gaat op zoek.

Prediker is een wijs man,
en tegelijk is hij een zeer eigenwijze man.
In het nadenken over het leven,
over de zin van het leven,
is hij een wijs mens.
En zo is dit boek in de traditie van Israël
terechtgekomen in bij de boeken
van de wijsheidsliteratuur,
waar ook Spreuken, Hooglied en het boek Job bij horen.
Een wijs mens is Prediker geweest,
de schrijver van het boek
1,16: meer wijsheid dan al mijn voorgangers
in Jeruzalem.
Lang is koning Salomo gezien als de schrijver van het boek,
daar zijn de nodige vraagtekens bij te zetten
(zoveel voorgangers had Salomo bijvoorbeeld niet…),
maar in ieder geval wil de schrijver
zich profileren in de lijn van Salomo,
als een schrijver die wijs is.

En ik zei ook al dat deze man ook eigenwijs.
Soms ligt dat dicht bij elkaar:
wijsheid en eigenwijsheid….
Eigenwijs is deze schrijver,
omdat hij zelf een onderzoek instelt naar wijsheid,
naar de zin van het leven,
en niet luistert naar alles wat er in de traditie van Israël
voor hem over wijsheid gezegd is.
Hij legt de Thora,
de geboden van God aan de kant.
Mozes had het al heel duidelijk gezegd (Deuternomium 28):
Als je God dient,
zal Hij je zegenen,
en zul je gelukkig zijn.
Maar als je God de Heer niet gehoorzaamt
en niet luistert naar zijn geboden,
dan zullen vervloekingen je leven treffen.

Duidelijk kan het toch niet?
Maar op de een of andere manier neemt Prediker
daar geen genoegen mee,
en eigenlijk begint hij weer bij nul…

Wijsheid en eigenwijsheid ligt soms dicht bij elkaar.
Ik moest denken aan Louis van Gaal,
coach op dit moment van het Nederlands elftal.
Er is geen interview met hem te zien op t.v.,
of hij laat niet na om te demonstreren
hoeveel verstand hij heeft van voetbal,
en hoe dom de verslaggever is,
en hoe dom de meeste andere mensen zijn.
Dat komt in ieder geval ongelooflijk arrogant over….
En aan de andere kant.
Hij is net als Prediker ook ongelooflijk wijs,
hij heeft er verstand van,
waar hij mee bezig is,
daar heeft hij verstand van.
Net als Prediker is Louis van Gaal een schoolmeester,
iemand die zijn leerlingen uitlegt
die zijn spelers uitlegt
hoe ze  zich in zijn systeem moeten gedragen.
En daar heeft hij veel successen mee geboekt,
te beginnen de Eurpacup winst met Ajax in de 90’er jaren.
En zeker,
hij is ook ouder en wijzer geworden,
heeft ook mislukkingen gekend,
weet dat niet alles te organiseren valt als coach,
dat je spelers niet aan een lijntje hebt,
dat je ze soms ook de vrije hand moet laten.
Net als bij Prediker zie je bij deze leermeester
een combinatie van veel wijsheid en inzicht,
en tegelijk heel veel eigenwijsheid en arrogantie.

Prediker is ook arrogant.
Hij luistert niet naar wat andere wijze mannen gezegd hebben,
hij luistert niet naar wat God heeft laten weten
in de loop van de geschiedenis.
Hij is koning van Israël,
hij heeft geld,
hij heeft tijd,
om de vragen die hem bezig houden te onderzoeken.

 wat als je zelf niet die vraag stelt?
niet in de vakantie?
niet in een crisis?
Wat moet je dan met Prediker?

- als je niet in een crisis zit?
- als je je niet bezig houdt met zulke levensvragen,
maar gewoon je leven leeft.
- of als je gelooft in God,
zoals de mensen in zijn tijd,
of zoals wij als christenen geloven in Jezus.
Is dat niet de zin van ons leven?
Is nu uitgerekend geloven in Jezus,
in zijn liefde,
in zijn vergeving,
is dat niet de zin van ons leven?
Is dat niet wat antwoordt biedt op de vragen van Prediker?
Als je in Jezus gelooft,
dan mag je toch weten van een doel in je leven,
en dat de meest frustrerende ervaringen,
en het niet snappen van het leven,
waar Prediker zo tegen aan loopt.
Kunnen wij niet zeggen:
beste Prediker,
prima dat je dit allemaal zo opschrijft,
maar het is veel en veel te negatief….
Als je Jezus kent,
als je zijn liefde kent,
dan hoef je niet meer zo negatief te schrijven,
over de zinloosheid van het leven..

Prediker serieus nemen,
om de vragen van de mensen waar we mee leven
serieus te nemen.
We leven in een tijd van vraagtekens.
. toekomst van onze planeet.
. wat brengt ons verder
. hoe zal het gaan met een nieuwe generatie?
Ook op godsdienstig gebied…
Zoveel vraagtekens.

Ook al ken je zelf die vraagtekens niet,
ook al vind je de conclusies heel negatief van Prediker,
deel je ze zelf niet,
dan is het wel heel goed om je erin te verdiepen,
want op die manier leer je in contact te zijn
met mensen die die vragen wel hebben.
En als ik eerlijk ben zijn de vragen die Prediker stelt
ook vaak mijn vragen diep van binnen,
en ik denk dat ik vanmorgen niet de enige ben
die me herken in de vragen van Prediker.

Wat is de zin van alles wat we doen?
Prediker wilde het doorgronden,
wilde een antwoord vinden op zijn vragen.
Hij was zelf heel wijs,
en heeft zijn wijsheid gebruikt,
maar het is hem niet gelukt om een antwoord te vinden
op de vraag:
wat is de zin van alles wat we hier op aarde doen…………….

17  Ik heb me er met hart en ziel voor ingespannen te ontdekken wat wijs is, en wat dwaas en onverstandig is. Maar ook dat, zo heb ik ingezien, is enkel najagen van wind.
18  Want wie veel wijsheid heeft, heeft veel verdriet. En wie kennis vermeerdert, vermeerdert smart.

Hoe meer kennis je opdoet,
hoe meer je ook ontdekt dat je er niet achter komt,
hoe groter de frustratie wordt dat je zoveel niet weet.
Vgl. met een cirkel.
als je meer wijsheid opdoet,
hoe groter de cirkel wordt.
Maar ook wordt het besef groter hoeveel er nog buiten die cirkel is,
hoeveel je ook niet weet.
En dat frustreert Prediker.

Hij doet er alles aan om er achter te komen,
wat nu echt het leven zin geeft.
Maar het lukt hem niet.
Hij heeft grootste projecten ondernomen.
Paleizen gebouwd,
wijngaarden geplant,
maar het liet bij hem een gevoel van leegte achter…

Hij heeft geprobeerd vervulling te vinden
om zelf bewust de vrolijkheid op te zoeken,
10  Alles wat mijn ogen vroegen heb ik ze gegund, elke vreugde die mijn hart verlangde heb ik het gegeven, en ik genoot naar hartelust van al het goede dat ik had verworven. Het was het loon voor mijn gezwoeg.
11  Maar toen nam ik alles wat ik ondernomen had nog eens in ogenschouw, alles wat mijn moeizaam gezwoeg me opgeleverd had, en ik zag in dat het allemaal maar lucht en najagen van wind was. Het had geen enkel nut onder de zon.

Het lijkt er op als we dit zo lezen,
deze eerste twee hoofdstukken,
dat Prediker toch een heel pessimistisch boek is.
Een boek waarin de schrijver zegt:
ik heb hard gezocht,
en ik het de vervulling,
het echte geluk in het leven niet gevonden…..

En dan kunnen gelovigen van toen
aan deze tobber vertellen:
maar het echte geluk is ook alleen te vinden in het volgen
van Gods geboden.
En christenen zouden dan tegen Prediker kunnen zeggen:
het echte geluk vind je alleen in Jezus.
In het geloof in Jezus Christus.
Dan is het boek Prediker een opstapje,
een boek wat je naar beneden duwt,
en Jezus redt je uiteindelijk uit deze zinloze wereld.

Maar dat is toch wel te kort door de bocht,
en daar doen we Prediker geen recht mee.
Als je Prediker doorleest,
dan kom je n.l. ook andere teksten tegen:
9, 7  Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan.
8  Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur.
9  Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven. Het bestaan is leeg en vluchtig en je zwoegt en zwoegt onder de zon, dus geniet op elke dag. Het is het loon dat God je heeft gegeven.

(5:18) Wanneer een mens geniet van rijkdom en bezit, wanneer hem dat door God wordt toegestaan als zijn rechtmatig deel en hij zich verheugt in alles wat hij moeizaam heeft verworven, is dat een geschenk van God.

Die laatste woorden zou ik heel graag willen onderstrepen,
met een hele vette streep eronder.
‘Een geschenk van God’.
Prediker is heel druk bezig geweest om de leegte in zijn leven
zelf te vullen.
Met van alles en nog wat.
En het is hem niet gelukt…..
Hoe hard hij er ook voor gewerkt heeft,
zijn leven bleef leeg…..

En toch heeft hij ook kunnen genieten in het leven.
En hij komt tot de conclusie,
dat de enige manier om werkelijk te leven
werkelijk van het leven te kunnen genieten,
de manier is waarop God je dat geeft.
Dat kun je dus n iet zelf….
Dat is een geschenk.

Uiteindelijk kunnen we hoog springen,
kunnen we laag springen,
kunnen we van alles proberen om de leegte te vullen….
Maar echt werkelijk leven kunnen we pas,
als we ons leren verwonderen,
als we het geschenk van het leven telkens mogen leren ontvangen.

En Prediker is dan geen gepasseerd station,
sinds Jezus gestorven en opgestaan is.
Want ook wij als gelovigen mogen dat telkens weer leren.
Ook als je in Jezus gelooft
loop je telkens het risico om op de automatische piloot te gaan vliegen.

* Prediker haalt zijn leven van de automatische piloot
Neemt niet klakkeloos aan wat zijn ouders,
zijn leraren hem vertellen.
Gaat op onderzoek uit…..
Dat mag dus…

Hij ontdekt wel,
hoe goed hij de stuurknuppel ook gebruikt,
hoe goed hij ook probeert te sturen.
Hij vindt toch niet de goede weg…
Het lukt hem zelf niet om de zin van zijn leven te ontdekken…
Hij vindt geen antwoorden.

Ik wil eindigen met een vraag:
Hoe gelooft u en jij en ik?
Leven we op de automatische piloot?
Geen vragen.
Het is zoals het is.
Het geloof is ons nu eenmaal overgeleverd,
en we moeten allemaal geen ingewikkelde vragen stellen.

Maar het boek Prediker is niet voor niets in de bijbel
terecht gekomen.
Grote risico van de automatische piloot is sleur.
Is dat je geen gesprek kunt voeren
met mensen die wel vragen stellen.
. je kinderen
. je kleinkinderen.
. collega’s op het werk.
Als je vandaag de dag werkelijk contact wilt houden
met mensen om je heen,
zul je zelf ook vragen mogen stellen.
En Prediker gaat ons daarin voor.

Risicio is wel dat je in vragen blijft steken.
Als je alleen maar vragen blijft stellen,
als je alleen maar vraagtekens blijft zetten,
bij God,
bij gelovigen…..
Eigenlijk is dat heel arrogant,
want dan denk je dat je in staat bent
om op eigen kracht de antwoorden in het leven te vinden.
Dan denk je dat jij het zelf kunt.

Prediker heeft geleerd om zijn vragen een keer stop te zetten.
Hij heeft ontdekt dat hij de weg op eigen kracht niet kon vinden.
Hij ontdekte dat je het zelf niet kunt veroveren,
met alles wat hij gedaan heeft,
maar dat hij het moest leren ONTVANGEN….
Hij ontdekte dat God het hem gaf,
als een geschenk….

Hoe ziet uw en jouw leven eruit?
Vlieg je alleen maar op de automatische piloot?
Of ben je zo eigenwijs dat je alleen maar vragen stelt?
Of durven wij onze vragen ook in Gods hand te leggen?
Hoe vliegen wij in ons leven.
Niemand van ons is helemaal uitgebalanceerd.
Daar zijn we ook als gelovigen beperkte mensen voor.
Hoe vliegt uw en jouw vliegtuig?

Is het nodig dat je eens wat vaker op de automatische piloot
gaat vliegen,
dat je een keer ophoudt met vragen stellen
en het in Gods hand legt?
Of ben je meer iemand die in de sleur van de automatische piloot
terecht bent gekomen,
en dat het tijd wordt dat je zelf je vragen gaat stellen?

Amen.

Wij bidden U voor mensen die de crisis in hun leven kennen,
en de vragen uit ervaring kennen,
‘waar is het leven goed voor?’
Wat is de zin van dit alles?

Wij danken U voor de luxe wanneer we afstand konden nemen,
wanneer we vakantie konden houden
en tot rust konden komen.

We leggen onze vragen voor u neer waar we niet uitkomen.
Als in het Midden Oosten de doden blijven vallen.
Nu in  Egypte
maar ook nog steeds in Syrië.

Wij bidden voor Uw volk Israël,
wij bidden voor de vredesonderhandelingen,
en om uitwegen
waar wij als mensen geen oplossingen zien
en kunnen bedenken.

Wij danken U Here Jezus Christus,
dat U ons wijsheid wilt leren.
En schenk ons de wijsheid
om vragen te durven stellen,
en schenk ons ook de wijsheid
om op de juiste momenten
te stoppen met al onze vragen…