Moet je Abraham nu bewonderen om zijn gehoorzaamheid
om zijn zoon te offeren?
Of moet je zeggen: hoe kun je zoiets nu doen,
om bereid te zijn je eigen zoon te offeren?
Moet je de Opdrachtgever bewonderen,
die het aandurfde om Abraham zo te testen,
of moet je je afvragen wat dit voor Iemand is,
die zoiets van een mens durft te vragen?

Verschillende antwoorden zijn op deze vragen gegeven.
En daarvoor wil ik twee mensen  naar voren halen.
Tenminste, heel in het kort hun uitspraken over dit verhaal,
om daarna bij Jezus en onszelf uit te komen.
Immanuël Kant is de eerste filosoof.
Hij is iemand die een voorbeeld is van een Verlichtingsfilosoof.
Die hard gewerkt heeft om op te komen voor het recht van mensen
om hun eigen mening te mogen zeggen.
Kant was een filosoof die zei:
je moet zelf leren nadenken,
je moet voor je eigen mening durven uitkomen,
en je moet niet klakkeloos je traditie napraten.
(theorie geschreven hoe wij aan betrouwbare kennis kunnen komen,
eerste aanzetten voor heel veel kennis die wij opgedaan hebben
in de loop van de afgelopen eeuwen!).
Als we dat blijven doen, dan blijven we in de duisternis hangen,
en komen we geen steek verder…

Als Abraham echt een kerel was geweest,
dan had hij tegen God moeten zeggen:
en dit gaat echt te ver,
dit is echt  wat niet kan….
Dit is onmenselijk en dit hoeven we als mensen niet te pikken…..

Een andere stem is die van Sören Kierkegaard
Hij zag het grote gevaar van de  manier van denken van iemand als Immanuel Kant:
want dan is de mens de  maatstaf van alle dingen.
Dan komen we van de regen in de drup….
Immanuel Kant was nog wel steeds christen,
maar hij legde de wortel van de moderne maatschappij,
dat ik de maat van alle dingen ben.
Niet de traditie, niet wat hoort,
niet wat een ander tegen je zegt moet je denken en voelen,
maar hoe  jij zelf er tegen aankijkt,
je eigen mening,
je eigen visie.
Niemand boven jou bepaalt hoe je moet leven,
zelfs God kan dat niet voor jou doen.

Kierkegaard: dat is geen goede weg,
maar de alternatieve weg is inderdaad
niet zomaar klakkeloos volgen van een traditie.
Je moet er zelf voor staan,
je moet er alles voor over hebben om God de eerste plaats
in je leven te laten innemen.
Hij koos dit verhaal uit,
van Abraham die gevraagd wordt zijn zoon te offeren,
als beeld dat je je liefste dingen in het leven moet willen opofferen.
Zijn verloving met Regine zei hij daarom op,
als je dat leest, dan is dat een grote worsteling voor hem geweest,
een heftige strijd.
Aan het eind van zijn leven ontdekt hij dat het een hele verkeerde keus is geweest,
dat God dat nooit van hem gevraagd zou hebben.
Dat hij het zichzelf heeft opgelegd,
in eigen kracht heeft willen volbrengen ook…

Bij Immanuel Kant zou je kunnen zeggen: hij is te ver van  het geloof verwijderd,
Kierkegaard  wilde misschien wel te dichtbij komen.
Hij heeft zichzelf eisen opgelegd aan de hand van dit verhaal,
waarbij hij later ontdekte dat God nooit zulke eisen oplegt…
Dit verhaal van Abraham die gevraagd wordt zijn zoon te offeren,
vraagt ook om afstand.
Tenminste, dat is wat Luther zegt.
In dit verhaal zijn wij niet anders dan de ezel,
onderaan de berg,
die er weinig van snapt wat er gebeurt.

Slechts zij die het verhaal geestelijk leren verstaan,
zij komen wat dichter bij de bedoeling van het verhaal.
Niet vleselijk je er ver van  verwijderen (wat een vreemde God)
of vleselijk het verhaal proberen waar te maken (Kierkegaard in eigen kracht),
maar beseffen dat God alles van ons vraagt,
niet zozeer je kind,
maar alles,
je dromen,
je idealen,
dat Hij het belangrijkste is,
dat dat geloven is.
-- Je kunt niet een beetje geloven,
God is de allereerste,
de Geliefde,
Hij is nummer één.
--je kind, je  man, je vrouw, alles wat je lief is…
-- misschien, dat weet ik niet precies,
maar zit daar wel de kern van een kinderoffer in,
we willen laten zien dat God het allerbelangrijkste is.
-- en dan laat de God van Israël zien,
eigenlijk vraag ik dat wel,
maar dat kun je niet,
en dat wil ik niet!!

10  Toen pakte hij het mes om zijn zoon te slachten.
11 ¶  Maar een engel van de HEER riep vanuit de hemel: ‘Abraham, Abraham!’ ‘Ik luister, ‘antwoordde hij.
12  ‘Raak de jongen niet aan, doe hem niets! Want nu weet ik dat je ontzag voor God hebt: je hebt mij je zoon, je enige, niet willen onthouden.’
13  Toen Abraham opkeek, zag hij een ram die met zijn horens verstrikt was geraakt in de struiken. Hij pakte het dier en offerde dat in de plaats van zijn zoon

- Maar ten diepste vraag ik het wel: Alles opgeven,
zelfs de beloftes van God opgeven.
Dat is wat van Abraham gevraagd wordt:
de cadeau’s die hij van God gekregen had,
alle beloftes,
zijn houvast om niet te verdrinken,
zijn kind,
als bewijs dat God zijn beloftes nakomt,
al die cadeau’s,
wat was voor Abraham belangrijker:
de cadeau’s van God,
of God zelf??

-  En zo wordt Abraham getest:
Je geloof in God, in Jezus
kan ook een afgod worden.
. ervaring in geloven,
bijzonder gevoel,
je wilt het graag nog een keer beleven.
- tijdens een gebedsmoment intens Gods nabijheid ervaren,
je wilt het graag weer zo beleven….
. denkbeelden,
zo en zo moet je over bepaalde dingen denken,
doodsbenauwd om bepaalde manier van denken over God op te geven.
. gebruiken,
wat je gewend bent,
niet omdat je traditioneel bent,
alleen vast wilt houden wat je vast wilt houden,
maar omdat je oprecht gelooft dat op die manier God het beste gediend kan worden.

Voordat wij het weten dienen we niet meer God,
maar dienen we onszelf.

Een vorm van veiligheid, van zekerheid,
waardoor je wat je gekregen hebt van God,
. liefde
. veiligheid
. warmte

meer gaat koesteren, dan God zelf.

Jezus:
Wie meer houdt van zijn vader, moeder,
dochter, zoon,
die is mij niet waardig……

Geloven is loslaten,
en is durven loslaten.
En daarom deze ingrijpende verhalen,
die onze pet te boven gaan.
Maar die wel de droom in leven willen houden
van een nieuwe wereld.
Waar we niet meer vastzitten aan wat ons bij God vandaan houdt….
Bijzondere droom,
die te mooi is om waar te zijn,
maar die God nooit heeft willen loslaten,
tot op de dag van vandaag niet.
En die droom heeft het volk Israël gaande gehouden,
door de eeuwen heen.

Dat wij daar nooit aan toekomen.
Dat er uitzonderingen zijn die torenhoog boven ons uitkomen,
want God heeft het nooit meer aan iemand gevraagd na Abraham.
Abraham, zo is hij de vader van alle gelovigen geworden.
En als wij avondmaal vieren,
dan komen wij automatisch bij Jezus uit.
In de christelijke wereld is het verhaal ook vrij direct
met het offer van Jezus verbonden.
(dichtbij de plaats waar Isaak gelegen heeft,
berg Moria,
in Joodse traditie de tempelberg,
ook volgens de traditie van de Islam trouwens,
daarom heeft men daar die gouden koepel gebouwd).
Toen was er nog een uitweg voor Isaak,
doordat hij niet geofferd werd maar een ram,
dat ‘toevallig’ in de buurt was.
Maar bij Jezus is er geen boodschapper die roept:
wat ben je nu aan het doen,
stop…
Toen geen stop,
maar een ondergang.
Maar uiteindelijk ook een overwinning,
een onmogelijke mogelijkheid.
Over opstanding kunnen we alleen maar praten in diepe eerbied,
diepe huivering,
waar we ten diepste niets van snappen,
tenzij Jezus in ons leven opstaat,
en laat merken dat het geen onzin is wat er beweerd wordt.

Immanuel Kant (!)
Isaak, degene die je liefhebt…..
de belofte van een eigen volk,
wreed,
bizar,
om dat op te geven…
Soren Kierkegaard die probeerde in eigen kracht het waar te maken.
Wij mogen schuilen vanmorgen bij Jezus:

‘Het gaat om U Here Jezus,
om uw liefde voor mij,
en het gaat om mijn liefde voor U’.

Ik eindig met woorden van de duitste monnik Anselm Grün
‘Ik ken de grote woorden dat degene die Christus volgt,
zijn ik opzij zet en de mensen alleen nog maar onbaatzuchtig dient.
Hou ouder ik word,
des te kritischer word ik ten aanzien van zulke grote woorden.
Ik ben me bewust van het alledaagse karakter van geloven.
Bij elk conflict,
bij elke vorm van kritiek,
bij elke teleurstelling,
telkens als ik word gekwetst,
wordt er beslist of ik mijn gekrenkte ik volg of Jezus.

Jezus is degene die mij bevrijdt van mijn eigen prestatiedwang in het geloven.
Jezus heeft in zijn kruis alle menselijke denkbeelden over een geloofsweg
‘doorkruist’.
Hij heeft ook mijn denkbeelden over God en mijzelf in het kruis
‘doorgestreept’
om mij open te maken voor het geheim van het leven.

Als wij avondmaal vieren doen we dat in verbondenheid met Jezus,
die veel wil ‘doorkruisen’ wat onzuiver is.
Aan dubbelheid ontkom je niet,
ook als christen.
Aan een dubbelleven ga je kapot als je het geheim houdt,
maar als je open durft te leggen bij God,
bij Jezus in dit avondmaal,
ontvang je kracht om een open mens te worden. Amen.