‘Nederlanders zijn sterk genoeg’.
Het stond met vette letters op de voorpagina van dagblad Trouw,
naar aanleiding van de eerste troonrede
die uitgesproken werd door koning Willem Alexander.
Willem Alexander begint zijn troonrede
door even terug te kijken,
met waarderende woorden voor zijn moeder,
met dankwoorden voor steun rond het overlijden van zijn broer Friso,
en hij kijkt met dank terug op de kroningsdag,
en stelt dan vast:
‘Er is in onze samenleving veel dat een gezond vertrouwen
in eigen kunnen rechtvaardigt’.
Ondanks de economische crisis,
en alle pijnlijke maatregelen die genomen moeten worden,
begint de troonrede met positieve woorden.
En daarom kopt Trouw: Nederlanders zijn sterk genoeg.

Niet somberen,
niet naar beneden kijken,
maar vertrouwen hebben,
omhoog kijken.
‘Kijk omhoog Sammy, kijk omhoog’
‘Je kunt veel meer dan je denkt’.
In managementstaal gaat het om ‘empowerment’.
Je gaat niet pessimistisch kijken wat er allemaal fout gaat,
wat je niet kunt,
maar je probeert juist optimistisch te kijken naar wat je wel kunt.
‘Je kunt veel meer dan je denkt’.
Dat geldt voor Nederland,
dat geldt voor elk mens.

Als je sombert,
als je zegt dat het niets wordt,
dan wordt het ook niets…
Als je met een positieve houding je schouders er onder zet,
dan kan er veel meer tot stand komen dan  je ooit gedacht hebt.

Wat moeten we vanmorgen dan met Prediker?
Want we hebben Prediker in de afgelopen weken  leren kennen
als een man die sombert.
‘Lucht en leegte, alles is lucht en leegte’,
wat heeft het leven voor zin?
Het is allemaal nutteloos wat we doen….
We hebben de afgelopen weken ook gezien,
dat hij geen zwartgallige pessimist is,
die zich terugtrekt uit het leven
en met een somber gezicht een zuur  mens is geworden
die je liever ontloopt als je hem op straat tegenkomt.
Nee,
hij vraagt ook om van het leven te genieten.
17  (5:16) Alle dagen van zijn leven brengt de mens door in duisternis, heel zijn bestaan is vol ellende en verdriet, en vol ontevredenheid.
18 ¶  (5:17) Het is daarom, zo heb ik ingezien, goed en weldadig voor een mens wanneer hij zich aan eten en drinken te goed doet, en geniet van alles wat hij heeft verworven. Daar zwoegt hij voor onder de zon gedurende het luttel aantal levensdagen dat hij van God gekregen heeft; dat is wat hem is toebedeeld.

Een somberaar is hij niet echt,
maar in hoofdstuk 7 wat we hebben gelezen,
maakt hij het wel heel bont,
doet hij wel uitspraken
waarbij ik wel achter m’n oren moest krabben.
* De dag waarop je sterft is beter dan de dag waarop je wordt geboren…
- wie zegt hem dat na?
* Het is beter dat je naar een huis vol rouw gaat
dan naar een huis vol feestrumoer,
want in een huis vol rouw eindigt iedereen.
- wie zegt hem dat na?
* Je kunt beter droevig zijn dan vrolijk,
want bij een droevig gezicht maakt het hart het goed.
- wie zegt hem dat na?

Dan volgen er een aantal uitspraken
die ik wel kan snappen,
* correctie van wijze mensen is goed,
is belangrijk,
niet altijd makkelijk, maar wel goed
* afpersing en steekpenningen kunnen zelfs een wijs mens
laten afglijden,
dat hij erin trapt en zich alsnog laat vangen in het web
van geld en macht.
* de oproep tot geduld en niet te snel kwaad worden,
ook dat is een uitspraak die wel te volgen is.

13  Bezie het werk van God: wie maakt recht wat hij krom heeft gemaakt?
14  Geniet dus op de goede dagen van het goede, maar zie op de slechte dagen in dat God naast de goede ook de slechte dagen heeft gemaakt. Geen mens kan in de toekomst zien.

Wat is nu beter?
. empowerment – je kunt veel meer dan je denkt!!!
Kijk omhoog Sammie!!
. eerlijkheid: je gaat dood, houd je zelf niet voor de gek,
wees liever eerlijk,
zeker, je kijkt liever een andere kant op,
maar dat hoort er wel bij.
En als je eerlijk wordt,
dan wordt feestvieren en plezier hebben geen verdovingsmiddel,
om al de moeilijke dingen uit het leven niet te hoeven voelen,
niet te hoeven zien,
maar dan wordt feestvieren en genieten pas écht genieten,
dan mag je alle dingen in het leven uit Gods hand ontvangen..

‘beter’ komt heel vaak terug.
Rouwhuis vindt hij ook niet geweldig.
Maar als je echt eerlijk wilt worden,
dan moet je naar een rouwhuis gaan,
want we willen  misschien er niet naar kijken,
maar zo eindigt wel ons leven.
Op verdriet zit niemand te wachten,
maar als je oprecht en eerlijk aandacht geeft aan je verdriet,
dan ben je eerlijk,
dan erken je dat het leven niet altijd is zoals we het zouden willen…

Als je moet kiezen tussen ‘empowerment’
en tussen ‘eerlijk kijken naar de blokkades’,
dan kiest Prediker voor het laatste.
Je moet als mens je grenzen weten….
Je moet weten dat jij niet volmaakt bent…
En je moet ook eerlijk zijn
dat veel dingen in je leven
niet voldoen aan de idealen van je zelf,
aan de idealen van je godsdienst……….

Deze zomer was ik een dagje in Londen,
en ik was in het museum van Sigmund Freud.
Hij was een beroemde psychiater,
die in Wenen leefde,
veel boeken schreef.
Omdat hij een Jood was en Hitler bezig was
de Joden uit te roeien in Europa,
moest hij vluchten,
en ging uiteindelijk in Londen wonen,
waar hij na een paar  jaar stierf.
Ik stond in zijn werkkamer,
vol met boeken,
maar ook met heel veel opgegraven beeldjes.
Dat was de hobby van Sigmund Freud:
verzamelen van beelden die gevonden werden bij opgravingen.
Heel bijzonder om al opgegraven beeldjes te zien…
En zo heeft hij zelf ook zijn werk als psychiater uitgelegd:
er is heel veel wat mensen wegstoppen,
in hun onderbewuste.
Je angsten, je verdriet, je pijn.
. Vooral die dingen waarvan je denkt en zegt:
ik mag het eigenlijk niet denken,
ik mag dat eigenlijk niet vinden.
‘Heb ik een gezonde baby,
dan behoor ik blij te zijn.
Maar ik ben helemaal niet blij….
Ik voel me juist verdrietig.
En iedereen die op kraambezoek komt zegt:
‘fijn, wat geweldig dat het goed gaat,
geniet er maar van’.
Maar je kunt helemaal niet genieten,
je bent niet gelukkig.

Maar ja, dat mag je zeker niet denken,
als jij een gezonde baby hebt,
en je weet van anderen dat het ook anders kan.
Je mag het niet denken,
je mag het niet voelen.
Je beste beentje maar voorzetten,
en je gaat verder.

Veel mensen stoppen de moeilijke dingen weg in hun leven,
in het onbewuste.
Dat is de kelder waar je alle afval van je leven stopt.
Al die dingen waar je liever niet over praat,
waar je liever niet naar kijkt.

Maar als er teveel afval is,
als er teveel rommel daar neergegooid wordt,
dan gaat het wel stinken.
En dan kun je daar heel ongelukkig van worden.
En Freud was bezig in zijn werk om dat op te graven.
Zoals die beeldjes opgegraven werden in de lagen van de aarde,
zo was hij bezig een manier te ontwikkelen
om wat mensen vaak ongemerkt wegstoppen,
om dat op te graven,
zodat hun leven weer gelukkig kon worden,
zodat ze konden herstellen van psychische aandoeningen.

Kritiek van Freud op religie:
mensen gaan niet eerlijk met zichzelf om…
. eigen verantwoordelijkheid pakken ze niet op,
ze vinden zichzelf zondig en slecht,
zwartkijkers, somberaars,
en God moet het allemaal maar doen in hun leven…
Ze denken veel te klein van zichzelf…
- En aan de andere kant denken ze veel te groot van zichzelf.
. ze vinden dat God aan hun kant staat
en ze hebben de wijsheid in pacht,
voor geen rede vatbaar,
want God staat aan hun kant….

- Freud kritische stem als atheïst,
vaak de felste critici, die wel zelf godsdienstige wortels hebben.
Wij kunnen veel leren van critici,
maar die kritische stemmen zitten ook in de bijbel zelf!
Dat is het bijzondere van de bijbel.
De kritische stemmen zijn niet monddood gemaakt,
maar zijn in de bijbel opgenomen!!

- Prediker is ook een felle criticus
richting zijn eigen godsdienst.

Dat komt met name terug in vs. 15-22
15  Dit heb ik in mijn leeg bestaan gezien: een rechtvaardig mens gaat aan zijn rechtvaardigheid ten onder, een onrechtvaardig mens leeft lang ondanks zijn slechte daden.

De nbv vertaling vertaalt het op zijn scherpst.
Het vertaalt niet dat een mens rechtvaardig leeft,
en desondanks,
ondanks zijn goede leven ten onder gaat.
Maar het maakt het op zijn allerscherpst:
Een rechtvaardig mens gaat aan zijn rechtvaardigheid ten onder.
Het geloof sleept hem mee naar de afgrond.
Heeft hij het dan over godsdienstwaanzin?
Iemand die compleet fundamentalistisch is geworden
en niet meer met beide benen op de grond staat?
Een godsdienstige zelfmoordterrorist?
Het zou kunnen..
Ik wil het zo dadelijk liever dichter bij huis houden…
In ieder geval iemand die rechtvaardig wil zijn,
die gelovig wil zijn,
maar die er aan stuk gaat…

En het advies van Prediker is dan:
16  Wees daarom niet al te rechtvaardig en meet jezelf geen overdreven wijsheid aan. Waarom zou je jezelf te gronde richten?
17  Maar gedraag je ook niet al te onrechtvaardig en wees niet overmatig dwaas. Waarom zou je sterven voor je tijd?
18  Houd het ene vast en laat het andere niet los. Dat is het beste, want wie ontzag voor God heeft, ontsnapt aan al te veel rechtvaardigheid en ook aan al te veel onrechtvaardigheid.

geen zesjes cultuur…
Het gaat Prediker niet om de gulden middenweg.
Want God vraagt heel ons hart en heel ons leven.
‘Heb God met heel uw verstand en met heel uw hart,
met alles wat in je is’.
Als wij als christenen Jezus mogen volgen,
dan kan dat alleen maar helemaal zijn.
Met alle gebreken waarop we dat doen,
maar je kunt Jezus niet half volgen.
Je kunt een relatie hebben,
of je hebt geen relatie.
Dat kan niet half zijn.
Dat kan Prediker nooit bedoelen.
Wat bedoelt hij wel?

In zijn tijd ziet hij de mensen om zich heen,
die denken dat ze het leven in de hand hebben.
Die denken dat ze door hun vroomheid,
door hun geloof
het geluk kunnen vinden.
Die denken dat ze door hun geloof
het leven kunnen sturen.
Dat zijn de mensen die denken dat ze alles in de hand hebben.

Dat zijn de mensen die denken dat ze zelf achter het stuur zitten,
en dat zij de route van het leven kunnen bepalen.
En zeker,
bij die route hebben ze God dan nog wel nodig,
vandaag de dag als christenen zouden we kunnen zeggen:
we hebben Jezus zeker nodig,
maar we hebben hem nodig om onze EIGEN  route te bepalen.
Wij geloven misschien wel,
maar het gaat om ons.
Het gaat om mijn geluk,
het gaat er om dat ik beter in mijn vel kom te zitten.
Het gaat om mijn waarheid.
Het gaat erom dat ik alles snap van het leven,
en daar kan ik geloof wel bij begrijpen.
Dat zijn de mensen
die alles op een rijtje willen hebben staan.

En Prediker houdt zulke mensen,
en ik hoor daar eerlijk gezegd ook bij,
want hoe vaak draait het om mij,
en om mijn waarheid
en om mijn geluk,
Prediker houdt zulke mensen een spiegel voor.
Je kunt godsdienstig
en heel ongodsdienstig het stuur van je leven
in eigen handen willen houden.
Maar dan heb je geen ontzag voor God.
Want geloven houdt in
dat je God het stuur van je leven geeft.
Of in ieder geval:
jij luistert naar hem hoe je mag sturen,
welke keuzes je maakt,
jij zit niet aan het stuur om je eigen route te kiezen.
Je laat je koers door de Here God bepalen.

Vers 18:
‘Houd het ene vast,
en laat het andere niet los’.

Houd vast aan God,
maar wees niet al te rechtvaardig,
want jij bent God niet,
jij bestuurt het hele leven niet.
En laat het andere niet los.
Laat God niet los,
houdt vast aan je Schepper,
aan je Redder,
want anders maak je jezelf tot God,
en iemand die zelf God geworden is,
die wordt nooit gelukkig.

Iemand die zichzelf tot God maakt,
zichzelf in het middelpunt zet,
zijn of haar eigen behoeftes tot middelpunt maakt,
die heeft geen ontzag voor God…
18  Houd het ene vast en laat het andere niet los. Dat is het beste, want wie ontzag voor God heeft, ontsnapt aan al te veel rechtvaardigheid en ook aan al te veel onrechtvaardigheid.

Prediker is een criticus,
net als Freud,
maar dan niet met het doel  om mensen bij God vandaan te halen,
maar om mensen eerlijk te laten worden.
Eerlijk zijn,
dat is het moeilijkste wat er is.
En daar hebben we anderen bij nodig.
Prediker,
broeders en zusters die vandaag leven,
of wijze broeders en zusters uit het verleden.
En daarom geef ik graag door wat ik las
bij Maarten Luther:

In Torgau kwam eens een arme, bedroefde vrouw bij me.
Ze zei: “Ach, heer doctor [Luther],
ik weet zeker dat ik verloren ben en niet zalig kan worden,
want ik kan niet geloven!”
Daarop antwoordde ik: “Gelooft u, lieve vrouw, dat het waar is, wat u in uw geloofsbelijdenis bidt?”
Ze zei toen met gevouwen handen: “O, dat geloof ik, dat alles is gewis en zeker!”
Mijn antwoord was: “Wel, lieve vrouw, ga heen in de Naam van God! U gelooft meer en beter dan ik.”
Het is de duivel die de mensen zulke verkeerde gedachten als bij die vrouw inblaast. Hij zegt dan: “Wel, je moet beter geloven! Je moet meer geloven! Jouw geloof is helemaal niet sterk en ook niet genoeg tot zaligheid!” En op die manier brengt hij de mensen tot wanhoop.
Zo is het ook van nature met ons gesteld.
We willen graag een geloof hebben dat niet wordt aangevochten door twijfel, willen het graag grijpen en tussen onze kleren stoppen,
maar dat gebeurt in dit leven niet.
Begrijpen kunnen we het niet, maar we moeten het wel aangrijpen.
We moeten ons aan het Woord vasthouden en ons zo naar het graf laten dragen.’

Jezelf laten of jezelf opkrikken,
dat kan goed zijn en soms nodig zijn.
Empowerment kan heel wat heel wat opleveren.
Maar wat is beter?
Jezelf opkrikken,
of jezelf laten vallen en eerlijk zijn zoals Prediker,
vallen met alle angst van dien dat je niet opgevangen wordt,
dat het niet goed komt,
maar wél ontdekken dat Jezus je opvangt,
en dat je hoe zwart het ook kan lijken,
het licht van zijn liefde en zijn opstanding sterker is
dan de donkerste angsten.

Kijk omhoog Sammy, kijk omhoog, zong Ramses Shaffy
sammie loop niet zo gebogen
denk je dat ze je niet mogen
waarom loop je zo gebogen sammie
met je ogen sammie op de vlucht
hoog sammie
kijk omhoog sammie
want daar is de blauwe lucht

Sammy kan pas echt omhoog kijken
als hij eerst in alle eerlijkheid in de diepste van zijn eigen hart
en van dit leven  heeft leren kijken.
En door Jezus leert dat hij geen God hoeft te zijn,
wat een genade als je leert
dat jezelf geen God hoeft te zijn….

De Heer vernieuwt je.
Hij verstoot je niet.
De Heer komt je ontmoeten.
Amen.